Tại giải thưởng Cánh diều 2021 diễn ra ở TP. Nha Trang, có nhiều diễn viên, nghệ sĩ nổi tiếng của nền điện ảnh Việt Nam tham dự như: NSND Trà Giang, NSND Minh Đức, NSƯT Thanh Loan... Trong số đó, công chúng yêu điện ảnh vẫn nhận ra một gương mặt nổi tiếng hơn 40 năm trước trên màn ảnh, đó là NSƯT Đức Lưu với vai diễn để đời Thị Nở trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy của đạo diễn - NSND Phạm Văn Khoa trình chiếu năm 1982.
 NSƯT Đức Lưu (bên phải). |
Ở tuổi 83, NSƯT Đức Lưu vẫn khỏe mạnh, tươi tắn và hồn hậu. Bà kể, dù là lớp diễn viên khóa đầu tiên của Trường Điện ảnh Việt Nam (1959 -1962) cùng với các gương mặt như: Trà Giang, Minh Đức, Ngọc Lan, Bạch Diệp, Anh Thái, Tuệ Minh, Phi Nga..., nhưng bà đến với điện ảnh có phần rụt rè. Tuy nhiên, cô gái miền Ba Vì - Hà Nội cũng được tham gia bộ phim truyện nhựa thứ hai sau phim đầu tiên Chung một dòng sông. Bà vào vai cô Mận trong phim Cô gái công trường của đạo diễn Nguyễn Tiến Hợi năm 1960. Hơn 10 năm sau đó, bà gần như đứng ngoài những bộ phim sản xuất nổi đình nổi đám, trong khi bạn bè cùng lứa đã rực sáng.
 Cảnh trong phim Làng Vũ Đại ngày ấy. |
Cho đến một ngày, đạo diễn Phạm Văn Khoa gọi Đức Lưu đến. Bà mừng rỡ, nhưng khi đạo diễn nói muốn bà vào vai Thị Nở - nhân vật trong tác phẩm văn học nổi tiếng của nhà văn Nam Cao cùng với Chí Phèo - thì bà thực sự choáng váng bởi lúc đó chưa có một nữ diễn viên nào vào vai xấu như thế. Đạo diễn thuyết phục mãi, cuối cùng bà cũng đồng ý cùng với nghệ sĩ đàn em Bùi Cường đóng vai Chí Phèo.
Đức Lưu đã bước vào Làng Vũ Đại ngày ấy với tâm thế rụt rè, e ngại nhưng cuối cùng bà đã dũng cảm vượt qua trở ngại để nhập vai vừa tự nhiên vừa thổn thức. Bà kể, lần tạo hình đầu tiên nhân vật sau khi nghệ sĩ hóa trang xong, bà không nhận ra mình và đã òa khóc. Nhưng rồi, thấy bạn bè, đạo diễn động viên, bà vươn mình hóa thân theo nhân vật như điều kỳ diệu. Đức Lưu đã thực sự tạo ra Thị Nở bằng xương bằng thịt giống như tiềm thức, tưởng tượng của công chúng đọc truyện Nam Cao nay hiện lên màn ảnh. Chính nhờ có Thị Nở - Đức Lưu làm cảm hứng giúp cho Chí Phèo - Bùi Cường thăng hoa và nhận giải diễn viên xuất sắc nhất Liên hoan phim Việt Nam lần thứ VI năm 1983.
Đúng như lời của đạo diễn Phạm Văn Khoa, sau khi vào vai Thị Nở, Đức Lưu nổi tiếng, hàng chục bài báo viết về bà với tất cả sự ngưỡng mộ tài năng diễn xuất của người nghệ sĩ. Còn Đức Lưu coi như cái duyên của mình với điện ảnh chỉ như một thoáng qua rồi lại quay về với nghề là nghệ sĩ kịch Hà Nội. Ngoài đời, bà là người rất quảng giao, ưa thích giao tiếp và hoạt động xã hội. Bà tham gia các tổ chức xã hội, khoa học, kinh tế và có thời gian là Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Hà Nội, được Nhà nước phong tặng NSƯT cho những cống hiến nghệ thuật của mình.
Đời người nghệ sĩ có thể có nhiều vai diễn, nhưng cũng có khi chỉ cần một vai diễn cũng đã thành sự nghiệp. NSƯT Đức Lưu với vai Thị Nở là một điển hình, một vai diễn “bất tử” của điện ảnh Việt Nam.
Dương Trang Hương
