Cho đến bây giờ, thỉnh thoảng nhiều người vẫn ngân nga lời ca với giai điệu mượt mà: “Quê hương là chùm khế ngọt. Cho con trèo hái mỗi ngày. Quê hương là đường đi học. Con về rợp bướm vàng bay…”. Đây là bài hát “Quê hương” nổi tiếng của nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ thơ Đỗ Trung Quân, ra đời năm 1984. Tuy gần 40 năm đã trôi qua nhưng “Quê hương” vẫn là một trong những bài hát được công chúng yêu mến, bởi đó là tâm hồn, trái tim về nơi tuổi thơ mình sinh ra.
 |
Với nhạc sĩ Giáp Văn Thạch, đến nay, nhiều người không còn nhớ, đặc biệt là lớp trẻ, bởi ông ra đi quá sớm vì bạo bệnh (năm 1986, khi ông tròn 35 tuổi). Giáp Văn Thạch sống ở Lái Thiêu - Sông Bé (nay là tỉnh Bình Dương), có năng khiếu văn nghệ, đặc biệt là âm nhạc. Nhà thơ Từ Nguyên Thạch - người làm việc cùng thời với Giáp Văn Thạch ở Sở Văn hóa Sông Bé đầu thập niên 80 kể lại, Giáp Văn Thạch đi thanh niên xung phong, tới vùng kinh tế mới ở Bình Phước xa xôi trồng cao su, nhưng ông luôn vui tươi, yêu đời, tham gia phong trào văn nghệ quần chúng với tiếng đàn, tiếng hát của mình. Say mê âm nhạc nên ông cứ đi xe đò, có khi đi xe máy đến tận Nhà Văn hóa Thanh niên TP. Hồ Chí Minh theo học các lớp nhạc cơ bản do những nhạc sĩ nổi tiếng dạy, như: Tôn Thất Lập, Trần Long Ẩn, Phạm Minh Tuấn… Khi có vốn liếng cơ bản về nhạc lý, ông hăng say sáng tác nhạc, trong đó rất thích phổ thơ, vì thế hễ cầm tờ báo nào ông cũng chăm chú tìm thơ để chép lên tứ nhạc.
Trong một lần ngồi quán cà phê vỉa hè, thấy người bạn cầm tờ báo Khăn quàng đỏ, Giáp Văn Thạch hỏi có thơ gì không? Người bạn nói chỉ có thơ cho thiếu nhi. Xem báo thấy có bài thơ tên “Quê hương” của tác giả Đỗ Trung Quân, ông chép đem về nhà với những âm thanh từ trong lòng đầy lãng mạn. Giáp Văn Thạch phổ xong bài thơ với tình cảm da diết, thế nhưng ông vẫn không tin rằng bài hát này có thể phổ biến, vì trước đó ông có phổ thơ và gửi nhiều bài hát cho các đoàn văn công nhưng hầu như không được sử dụng. Có một chi tiết rất cảm động về sự gặp mặt tác giả bài thơ với nhạc sĩ. Đó là Giáp Văn Thạch dò hỏi được biết Đỗ Trung Quân làm công nhân xưởng in Lisin nên đến tận nhà máy xin gặp. Sau cuộc trò chuyện nhẹ nhàng, ông đưa bản nhạc chép tay cho Đỗ Trung Quân như món quà. Đó chính là lần gặp duy nhất giữa họ.
Bản nhạc “Quê hương” được đăng trên Tạp chí Văn nghệ Đồng Nai do nhà thơ Hoàng Văn Bổn - Chủ tịch Hội Văn nghệ Đồng Nai nhận từ Giáp Văn Thạch, nhưng rồi im lìm sau đó. Từ đó, mỗi lần biểu diễn, Giáp Văn Thạch đều hát bài này, chính sự “quảng bá” đó mà có một công nhân Công ty Cao su Dầu Tiếng biết đến và xin nhạc sĩ đi hát tại hội diễn văn nghệ quần chúng. Ca sĩ Ngọc Yến tình cờ cũng đi dự chương trình nghe thấy thích nên gặp chị công nhân xin bản nhạc. Dịp kỷ niệm ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước 30-4-1985, ca sĩ Ngọc Yến đã trình diễn bản nhạc “Quê hương” trên truyền hình và không ngờ bài hát lan tỏa, được nhiều người yêu mến. Rất tiếc, Giáp Văn Thạch chưa kịp cảm nhận được hạnh phúc của người nhạc sĩ có bản nhạc trở nên nổi tiếng, vì trong chuyến đi công tác tại Thuận Hải, ông mất đột ngột ở tuổi đời 35 làm ngỡ ngàng, xót thương của bao bạn bè văn nghệ và công chúng. Có lẽ, ông càng không ngờ rằng ca khúc của mình sau đó nổi tiếng trong nước và quốc tế. Đài Truyền hình Nhật Bản NHK đã trao giải thưởng vinh danh bản nhạc nước ngoài được phát nhiều nhất trên kênh này từ năm 1986 đến 1996. Ở trong nước hay nước ngoài, bài hát “Quê hương” được biểu diễn những dịp đoàn tụ, lễ Tết… coi như một cảm xúc da diết của mỗi người về mảnh đất tuổi thơ.
“Quê hương” có giai điệu nhẹ nhàng tự sự, lời ca là bài thơ rất hay, hình ảnh gần gũi, thân thiết với cuộc sống nên đã đi vào lòng người. Cùng với ca sĩ Ngọc Yến với thành công ban đầu, các ca sĩ khác như: Thu Hiền, Nhã Phương, Tuyết Tuyết làm cho ca khúc này thêm đẹp, thêm lay động. Nhiều đài truyền hình, phát thanh đã lấy nền nhạc của bài hát này để làm nhạc hiệu cho chương trình. Điều đó cho thấy rằng, “Quê hương” của Giáp Văn Thạch và Đỗ Trung Quân mãi mãi ở lại trong tâm hồn mỗi người Việt Nam.
Dương Trang Hương
